Adam Moniuszko
Mazowieckie sądy ziemskie (1588–1648). Organizacja – funkcjonowanie – postępowanie
Warszawa 2013
sugerowana cena detaliczna: 37,50 zł
ISBN: 978-83-927476-7-3 | stron: 364 | oprawa: miękka
Spory prawne zajmowały poczesne miejsce w życiu typowego szlachcica. Pamiętniki, akta prawno-majątkowe, czy sylwy szlacheckie wypełnione są wzmiankami o konfliktach, procesach, wyrokach i ugodach. Skłonność do występowania na drogę procesową – a niekiedy wręcz pieniactwo – stanowią jedną z immanentnych cech szlacheckiej mentalności i kultury prawnej. Znaczenie tego aspektu życia prywatnego i publicznego nie w pełni jeszcze zostało odzwierciedlone w stanie badań nad sądownictwem, a zwłaszcza postępowaniem sądowym w Rzeczypospolitej szlacheckiej.
Książka ta przedstawia różne aspekty funkcjonowania sądów ziemskich w czasach panowania pierwszych dwóch Wazów, przede wszystkim: organizacyjny, personalny i proceduralny.
Problematykę tę prezentuje na przykładzie Mazowsza m.in. ze względu na jego specyfikę społeczną (duża liczebność szlachty) oraz przyspieszone procesy politycznej i prawnej integracji z Koroną, z jednoczesną próbą zachowania na części terytorium odrębności dla ubogiej szlachty pożytecznych (tzw. Ekscepta mazowieckie).
Obszerną część pracy poświęcono postępowaniu sądowemu, które przedstawione zostało „krok po kroku”: od protestacji i pozwu do wyroku i środków odwoławczych. Pozwala to Czytelnikowi na orientację w skomplikowanej materii procesowej i jej zlatynizowanej terminologii.
Spis treści:
Wstęp / 9
Rozdział I. Mazowieckie sądy ziemskie – organizacja i funkcjonowanie w latach 1588–1648 / 19
1. Mazowsze w II połowie XVI stulecia / 19
2. Sądownictwo szlacheckie na Mazowszu w II poł. XVI i I poł. XVII w. – zarys problematyki / 25
3. Organizacja sądownictwa ziemskiego na Mazowszu / 44
4. Funkcjonowanie sądownictwa ziemskiego / 58
5. Właściwość sądów ziemskich / 85
6. Roczki leżenia ksiąg / 105
Rozdział II. Sędziowie sądów ziemskich / 113
1. Skład sądu / 113
2. Wymogi formalne wobec kandydatów / 118
3. Tryb wyboru / 127
4. Opuszczanie urzędu / 142
5. Obowiązki i uposażenie / 144
6. Sędziowie mazowieckich sądów ziemskich – zarys problematyki / 160
7. Personel pomocniczy sądów ziemskich / 175
Rozdział III. Postępowanie przed sądami ziemskimi / 185
1. Podstawowe zasady postępowania sądowego / 185
2. Strony i uczestnicy postępowania / 193
3. Wstępne czynności procesowe / 205
4. Pozwy / 212
5. Rejestry spraw / 229
6. Terminy i proces zaoczny (in contumatiam) / 232
7. Wstępna (akcesoryjna) część rozprawy / 241
8. Postępowanie dowodowe / 263
9. Wyrok i środki prawne przeciw wyrokowi / 280
Zakończenie / 293
Aneks 1. Terminy roków sądów ziemskich – stan formalnoprawny / 303
Aneks 2. Sędziowie mazowieckich sądów ziemskich 1588–1648 / 308
Wykaz tabel, wykresów i zestawień / 343
Bibliografia / 344
Indeks objaśnień terminów prawnych / 357
Indeks osobowy / 359